Hồ sơ quan trắc môi trường là gì? Các quy định và nội dung của hồ sơ

Trong bối cảnh các yêu cầu về bảo vệ môi trường ngày càng được siết chặt, hồ sơ quan trắc môi trường không chỉ là nghĩa vụ pháp lý theo quy định của Nhà nước mà còn là công cụ giúp đơn vị theo dõi, đánh giá mức độ tác động của hoạt động sản xuất đến môi trường xung quanh. Việc lập và duy trì hồ sơ quan trắc đầy đủ, chính xác góp phần quan trọng trong công tác quản lý, kiểm soát ô nhiễm và phát triển bền vững. Cùng Nhất Tín tìm hiểu các quy định, lưu ý quan trọng cần nắm khi lập hồ sơ quan trắc môi trường.

Mục lục

1. Hồ sơ quan trắc môi trường là gì?

Hồ sơ quan trắc môi trường là tập hợp các dữ liệu, thông tin và đánh giá về tình trạng môi trường tại một khu vực hoặc địa điểm cụ thể. Hồ sơ này được hình thành từ kết quả kiểm tra, đo đạc và phân tích định kỳ các chỉ tiêu vật lý, hóa học và sinh học của các thành phần môi trường như nước, không khí, đất, tiếng ồn, chất thải,…

Thông qua việc lập hồ sơ, doanh nghiệp có thể theo dõi và kiểm soát chất lượng môi trường, đảm bảo các hoạt động sản xuất – kinh doanh diễn ra trong giới hạn an toàn, phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật và quy định pháp luật về bảo vệ môi trường.

Mục đích của việc lập hồ sơ quan trắc môi trường gồm:

Kiểm soát thực trạng và diễn biến môi trường: Giúp doanh nghiệp nắm bắt được tình hình môi trường xung quanh và tác động từ quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Phát hiện kịp thời các nguồn gây ô nhiễm: Xác định và đánh giá các yếu tố gây ô nhiễm như nước thải, khí thải, chất thải rắn, chất thải nguy hại, tiếng ồn hoặc độ rung, nhằm có biện pháp xử lý sớm.
Đề xuất giải pháp quản lý, giảm thiểu ô nhiễm: Cung cấp cơ sở dữ liệu để doanh nghiệp xây dựng kế hoạch khắc phục, cải thiện môi trường và đảm bảo tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật hiện hành.

→ Cập nhật thêm thông tin hữu ích: Các bước lập kế hoạch quan trắc môi trường & Lưu ý cần nắm

2. Các quy định về hồ sơ quan trắc môi trường

2.1 Quy định về các đối tượng phải lập hồ sơ báo cáo quan trắc môi trường

Các đối tượng bắt buộc phải lập hồ sơ quan trắc môi trường thường bao gồm những tổ chức, doanh nghiệp hoặc đơn vị có hoạt động ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến môi trường tự nhiên. Dưới đây là các nhóm phổ biến cần thực hiện báo cáo quan trắc:

Doanh nghiệp và công ty sản xuất: Bao gồm các cơ sở sản xuất, chế biến, gia công, hoặc xây dựng có phát sinh chất thải (nước thải, khí thải, chất thải rắn, tiếng ồn…) trong quá trình hoạt động.
Các dự án xây dựng và đầu tư hạ tầng: Chủ đầu tư và nhà thầu của các công trình giao thông, khu đô thị mới, khu công nghiệp, nhà máy, khu du lịch, khu dân cư… phải lập hồ sơ quan trắc để theo dõi tác động trong giai đoạn thi công và vận hành.
Nhà máy và khu công nghiệp: Các cơ sở sản xuất tập trung cần quan trắc định kỳ để đảm bảo việc xả thải đạt quy chuẩn, đồng thời báo cáo cho cơ quan chức năng quản lý môi trường địa phương.
Cơ sở hạ tầng và dịch vụ công cộng: Các đơn vị quản lý hệ thống cấp nước, xử lý nước thải, cấp điện, thu gom rác thải, giao thông đô thị… cũng thuộc nhóm đối tượng phải thực hiện quan trắc và báo cáo định kỳ.
Cơ quan, tổ chức chính trị – xã hội: Một số cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị – xã hội, hoặc chính quyền địa phương có thể thực hiện quan trắc để đánh giá hiện trạng môi trường khu vực, phục vụ công tác quản lý, quy hoạch và ra quyết định.
Tổ chức phi chính phủ (NGO) và tổ chức phi lợi nhuận: Thực hiện quan trắc nhằm đánh giá tác động của các dự án xã hội, hoạt động cộng đồng hoặc chương trình phát triển bền vững, đặc biệt trong lĩnh vực bảo tồn và môi trường sinh thái.
Các đơn vị nghiên cứu và phát triển (R&D): Các viện, trung tâm hoặc tổ chức nghiên cứu có hoạt động thử nghiệm, sản xuất thử, hoặc dự án khoa học có thể gây ảnh hưởng đến môi trường đều cần lập hồ sơ quan trắc để đánh giá và kiểm soát rủi ro môi trường.

→ Tìm hiểu thêm: Quy định quan trắc môi trường định kỳ bao lâu một lần?

2.2 Quy định về thời điểm lập hồ sơ quan trắc môi trường

Căn cứ Nghị định 40/2019/NĐ-CP, các dự án có quy mô, công suất thuộc đối tượng phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) hoặc kế hoạch bảo vệ môi trường đều phải thực hiện quan trắc môi trường định kỳ với tần suất 3 tháng/lần, 6 tháng/lần hoặc 1 lần/năm.

2.3 Quy định về các thông số trong hồ sơ báo cáo

Khi lập báo cáo quan trắc môi trường định kỳ, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hoặc khu công nghiệp cần tuân thủ đầy đủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) tương ứng với từng loại môi trường cần giám sát. Mục đích nhằm đảm bảo hoạt động xả thải, khí thải và tiếng ồn nằm trong giới hạn cho phép, góp phần bảo vệ môi trường xung quanh.

Dưới đây là các nhóm thông số và quy chuẩn cần tuân thủ:

Đối với nước thải: Mẫu nước được lấy trước khi xả ra nguồn tiếp nhận. So sánh và đánh giá theo các quy chuẩn như QCVN 40:2011/BTNMT (nước thải công nghiệp) và QCVN 14:2008/BTNMT (nước thải sinh hoạt).
Đối với khí thải: Tiến hành lấy mẫu trực tiếp tại nguồn phát sinh, đối chiếu với QCVN 19:2009/BTNMT – quy định về khí thải công nghiệp đối với bụi và các chất vô cơ.
Đối với chất thải rắn và chất thải nguy hại: Cần thống kê tổng lượng phát sinh, biện pháp lưu giữ, quy trình thu gom, vận chuyển và xử lý, đảm bảo tuân thủ quy định quản lý chất thải nguy hại.
Đối với tiếng ồn và độ rung: Đo tại vị trí phát sinh có mức ảnh hưởng lớn nhất, so sánh với QCVN 26:2010/BTNMT – quy định về mức ồn tối đa cho phép tại khu vực dân cư, công cộng.
Đối với môi trường không khí xung quanh: Lấy mẫu và so sánh với QCVN 05:2013/BTNMT – quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí xung quanh.
Đối với môi trường nước mặt: Đối chiếu kết quả quan trắc với QCVN 08-MT:2015/BTNMT – quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt.
Đối với nước dưới đất: So sánh với QCVN 09-MT:2015/BTNMT – quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ngầm.

3. Nội dung của hồ sơ báo cáo quan trắc môi trường

Một hồ sơ quan trắc môi trường đầy đủ cần thể hiện toàn bộ quá trình theo dõi, đo đạc, phân tích và đánh giá các yếu tố môi trường có thể bị ảnh hưởng bởi hoạt động sản xuất hoặc dự án đầu tư. Cấu trúc và nội dung của hồ sơ thường bao gồm các phần chính sau:

Phần 1. Thông tin chung

Phần này cung cấp các thông tin cơ bản giúp xác định phạm vi và đối tượng quan trắc:

Tên dự án hoặc khu vực được tiến hành quan trắc.
Địa điểm cụ thể của các điểm đo (tọa độ, vị trí xung quanh).
Thời gian thực hiện và tần suất quan trắc định kỳ.

Phần 2. Mục tiêu và phương pháp quan trắc

Mục tiêu quan trắc: Là cơ sở để xác định mức độ tác động môi trường từ hoạt động của doanh nghiệp, nhà máy hoặc khu công nghiệp (ví dụ: đánh giá ảnh hưởng của khí thải đến chất lượng không khí khu vực dân cư).
Phương pháp và quy trình quan trắc: Mô tả chi tiết cách lấy mẫu, phân tích, xử lý và so sánh dữ liệu.
Thiết bị, công cụ sử dụng: Ghi rõ các thiết bị đo đạc, máy lấy mẫu, phần mềm xử lý dữ liệu được dùng trong quá trình quan trắc.

Phần 3. Kết quả chi tiết các chỉ tiêu quan trắc môi trường

Quan trắc chất lượng không khí

Đo lường và phân tích các chỉ tiêu: PM10, PM2.5, SO₂, NOₓ, CO, O₃…
So sánh kết quả với quy chuẩn QCVN 19:2009/BTNMT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp đối với bụi và các chất vô cơ.
Đánh giá xu hướng và mức độ ảnh hưởng của các nguồn phát thải đến môi trường xung quanh.

Quan trắc chất lượng nước

Lấy mẫu và phân tích các loại nước: nước ngầm, nước mặt, nước thải sinh hoạt hoặc công nghiệp.
So sánh với các quy chuẩn hiện hành:
- QCVN 40:2011/BTNMT: Chất lượng nước thải công nghiệp.
- QCVN 14:2008/BTNMT: Chất lượng nước thải sinh hoạt.
- QCVN 08-MT:2015/BTNMT: Chất lượng nước mặt.
Đánh giá khả năng tiếp nhận nước thải và mức độ tuân thủ quy định của doanh nghiệp.

Quan trắc môi trường đất

Phân tích mẫu đất để xác định hàm lượng kim loại nặng, dioxin và các chất độc hại khác.
So sánh kết quả với QCVN 09-MT:2015/BTNMT – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ngầm và đất nền.
Đưa ra nhận định về nguy cơ ô nhiễm hoặc biến đổi thành phần đất tại khu vực khảo sát.

Quan trắc tiếng ồn và độ rung

Đo mức độ ồn tại các vị trí có khả năng ảnh hưởng lớn nhất đến khu dân cư.
So sánh với QCVN 26:2010/BTNMT – Quy định về mức ồn tối đa cho phép.
Đánh giá tác động của tiếng ồn đến sức khỏe người lao động và cộng đồng xung quanh.

Phần 4. Đánh giá tác động và rủi ro môi trường

Phân tích tác động tiềm ẩn của dự án hoặc hoạt động sản xuất lên các thành phần môi trường (không khí, nước, đất, sinh vật và con người).
Đánh giá rủi ro môi trường: Xác định nguyên nhân, khả năng xảy ra và hậu quả của các sự cố môi trường.

Phần 5. Biện pháp giảm thiểu và quản lý môi trường

Đề xuất các biện pháp kỹ thuật, quản lý và vận hành để hạn chế ô nhiễm.
Xây dựng kế hoạch giám sát và ứng phó sự cố môi trường định kỳ.
Đưa ra lộ trình cải thiện chất lượng môi trường, nếu phát hiện thông số vượt ngưỡng cho phép.

Phần 6. Tóm tắt và kết luận

Tổng hợp các kết quả quan trắc và so sánh với quy chuẩn.
Đưa ra đánh giá tổng thể về tình trạng môi trường, khả năng tuân thủ quy định và đề xuất hướng xử lý, cải thiện trong thời gian tới.

Hồ sơ quan trắc môi trường là tài liệu giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý nắm bắt chính xác hiện trạng môi trường, từ đó kịp thời đưa ra biện pháp kiểm soát và cải thiện phù hợp. Việc thực hiện đúng quy định không chỉ thể hiện trách nhiệm trong quản lý môi trường mà còn góp phần xây dựng hình ảnh đơn vị sản xuất – kinh doanh bền vững, tuân thủ pháp luật và thân thiện với môi trường.

Liên hệ với Nhất Tín nếu doanh nghiệp cần tư vấn về hồ sơ cũng như các dịch vụ quan trắc môi trường tự động, liên tục, đáp ứng các quy định của pháp luật nhé!

Nhất Tín Miền Nam: Số 535/32 Quốc Lộ 13, Phường Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh

Nhất Tín Miền Bắc: Tầng 12, Diamond Flower Tower, số 48 Lê Văn Lương, P. Yên Hòa, TP.Hà Nội

Hotline 24/7: 0975 191 409

Email: Info@nt-tech.vn

→ Cập nhật thêm thông tin hữu ích: